2. Το άρθρο στο Σαμιακό Ιδίωμα (ΣαμΙ)

Ανοίξτε το ηχητικό αρχείο που ακολουθεί (πιέζοντας το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού πάνω στο βέλος), ώστε να ακούτε και προφορικά την ανάρτηση "Το άρθρο στο ΣαμΙ" ενώ την διαβάζετε.

Ηχητικό αρχείο

Το σαμιώτικο άρθρο έχει τρία γένη και κλίνεται ως εξής:

Αρσενικό γένος

Ενικός αριθμός

Πτώσεις	Τύποι	Παραδείγματα
Ονομαστική	ου	ου άθρουπους (ο άνθρωπος), ου νέους (ο νέος), ου αέρας (ο αέρας), ου παπάς (ο παπάς), ου bαbάς (ο μπαμπάς)
Γενική1)	τ’ , d’	τ’ αθρώπ’ (του ανθρώπου), τ’ νέου (του νέου), τ’ αέρα (του αέρα), τ’ παπά (του παπά), d’ bαbά (του μπαμπά)
Αιτιατική2)	τουν, του	τουν άθρουπου (τον άνθρωπο), του νέου (τον νέο), τουν αέρα (τον αέρα), του bαπά (τον παπά), του bαbά (τον μπαμπά)
Κλητική	(ε!, ούι!, ...)	άθρουπη! (άνθρωπε!), νέη! (νέε!), αέρα! (αέρα!), παπά! (παπά), bαbά! (μπαμπά!)

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική	οι	οι αθρώπ’ (οι άνθρωποι), οι νέοι (οι νέοι), αέρ’δης (οι αέρηδες), οι παπάδης (οι παπάδες), οι bαbάδης (οι μπαμπάδες)
Γενική3)	(απ’ )	απ’ τς αθρώπ’ (των ανθρώπων), απ’ τς νέοι (των νέων), απ’ τς αέρ’δης (των αέρηδων), απ’ τς παπάδης (των παπάδων),
Αιτιατική4)	τς, τζ	τς αθρώπ’ (τους ανθρώπους), τς νέοι (τους νέους), τς αέρ’δης (τους αέρηδες), τς παπάδης (τους παπάδες), τζ bαbάδης (τους μπαμπάδες)
Κλητική	(ε!, ούι!, ...)	αθρώπ’! (άνθρωποι), νέοι! (νέοι!), αέρ’δης! (αέρηδες!), παπάδης! (παπάδες!), bαbάδης! (μπαμπάδες!)

Θηλυκό γένος

Ενικός αριθμός

Πτώσεις	Τύποι	Παραδείγματα
Ονομαστική	η	η γι’ναίκα (η γυναίκα), η μάνα (η μάνα), η αυλιή (η αυλή), η γιιαγιιά (η γιαγιά)
Γενική5)	τση, τς, τζ	τση γι’ναίκας (της γυναίκας), τς μάνας (της μάνας), τς αυλιής (της αυλής), τζ γιιαγιιάς (της γιαγιάς)
Αιτιατική6)	τη, τ’ , τν, d’	τη γι’ναίκα (τη γυναίκα), τ’ μάνα (τη μάνα), τν αυλιή (την αυλή), d’ γιιαγιιά (τη γιαγιά),
Κλητική	(ε!, ούι!, ...)	γι’ναίκα! (γυναίκα!), μάνα! (μάνα), αυλιή! (αυλή!), γιιαγιιά! (γιαγιά!)

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική	οι	οι γι’ναίκιης (οι γυναίκες), οι μανάδης (οι μανάδες), οι αυλές (οι αυλές), οι γιιαγιιάδης (οι γιαγιάδες)
Γενική3)	(απ’ )	απ’ τσι γι’ναίκιης (των γυναικών), απ’ τς μανάδης (των μανάδων), απ’ τς αυλές (των αυλών), απ’ τζ γιιαγιιάδης (των γιαγιάδων)
Αιτιατική7)	τσι, τς, τζ	τσι γι’ναίκιης (τις γυναίκες), τς μανάδης (τις μανάδες), τς αυλές (τις αυλές), τζ γιιαγιιάδης (τις γιαγιάδες)
Κλητική	(ε!, ούι!, ...)	γι’ναίκιης! (γυναίκες!), μανάδης! (μανάδες!), αυλές! (αυλές!), γιιαγιιάδης! (γιαγιάδες!)

Ουδέτερο γένος

Ενικός αριθμός

Πτώσεις	Τύποι	Παραδείγματα
Ονομαστική8)	του, τ’	του σπίτ’ (το σπίτι), τ’ αγόρ’ (το αγόρι), του βιβλιίου (το βιβλίο)
Γενική1)	τ’, d’	τ’ σπιτχιού (του σπιτιού), τ’ αγουργιού (του αγοριού), d’ βιβλιίου (του βιβλίου)
Αιτιατική	του, τ’	του σπίτ’ (το σπίτι), τ’ αγόρ’ (το αγόρι), του βιβλιίου (το βιβλίο)
Κλητική	(ε!, ούι!, ...)	σπίτ’! (σπίτι!), αγόρ’! (αγόρι!), βιβλιίου! (βιβλίο)

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική	τα, τ’	τα σπίτχια (τα σπίτια), τ’ αγόργια (τα αγόρια), τα βιβλιία (τα βιβλία)
Γενική9)	τς, τζ	τς σπίτχιούνης (των σπιτιών), τς’ αγουργιούνης (των αγοριών), τζ βιβλιιούνης (των βιβλίων)
Αιτιατική	τα, τ’	τα σπίτχια (τα σπίτια), τ’ αγόργια (τα αγόρια), τα βιβλιία (τα βιβλία)
Κλητική	(ε!, ούι!, ...)	σπίτχια! (σπίτια!), αγόργια! (αγόρια!), βιβλιία! (βιβλία!)

––––––––––––––––––

¹⁾   Το άηχο «τ’» της γενικής ενικού του αρσενικού και του ουδετέρου χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί φωνήεν, οποιοδήποτε άηχο σύμφωνο ή ρινικό, πλευρικό ή παλλόμενο ή άηχο τριβικό σύμφωνο, ενώ μετατρέπεται σε ηχηρό «d’» όταν ακολουθεί ηχηρό ανακοπτικό ή ηχηρό τριβικό σύμφωνο.

²⁾   Το «τουν» του άρθρου της αιτιατικής ενικού του αρσενικού χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί φωνήεν, χάνει το τελικό «ν» του όταν ακολουθεί οποιοδήποτε σύμφωνο και αν αυτό είναι άηχο ανακοπτικό το μετατρέπει στο αντίστοιχο ηχηρό ανακοπτικό.

³⁾   Η γενική πληθυντικού του αρσενικού και του θηλυκού σχηματίζεται περιφραστικά με την πρόθεση «από»/«απ’» και την αντίστοιχη αιτιατική.

⁴⁾   Το άηχο «τς» της αιτιατικής πληθυντικού του αρσενικού χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί φωνήεν, οποιοδήποτε άηχο σύμφωνο ή ρινικό, πλευρικό ή παλλόμενο ή άηχο τριβικό σύμφωνο, ενώ μετατρέπεται σε ηχηρό «τζ» όταν ακολουθεί ηχηρό ανακοπτικό ή ηχηρό τριβικό σύμφωνο.

⁵⁾   Το άηχο «τς» της γενικής ενικού του θηλυκού χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί φωνήεν, οποιοδήποτε άηχο σύμφωνο ή ρινικό, πλευρικό ή παλλόμενο ή άηχο τριβικό σύμφωνο, ενώ μετατρέπεται σε ηχηρό «τζ» όταν ακολουθεί ηχηρό ανακοπτικό ή ηχηρό τριβικό σύμφωνο. Το «τση» χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις όπου η λέξη που ακολουθεί αρχίζει με συμφωνικό σύμπλεγμα ή έχει υποστεί συγκοπή και ακολουθεί σύμπλεγμα συμφώνων όπως: τση στράτας (της στράτας), τση γ^ι’ναίκας (της γυναίκας).

⁶⁾   Το άηχο «τ’» της αιτιατικής ενικού του θηλυκού χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί ρινικό, πλευρικό ή παλλόμενο ή άηχο τριβικό σύμφωνο Το «τν» χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί φωνήεν, ενώ όταν ακολουθεί άηχο ή ηχηρό ανακοπτικό ή ηχηρό τριβικό σύμφωνο δίνει το «ν» και μετατρέπει το ακόλουθο άηχο σε ηχηρό, ενώ το ίδιο γίνεται «d’». Το «τη» χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις όπου η γενική σχηματίζεται με το τση: τη στράτα (τη στράτα), τη γ^ι’ναίκα (τη γυναίκα).

⁷⁾   Το άηχο «τς» της αιτιατικής πληθυντικού του θηλυκού χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί φωνήεν, οποιοδήποτε άηχο σύμφωνο ή ρινικό, πλευρικό ή παλλόμενο ή άηχο τριβικό σύμφωνο, ενώ μετατρέπεται σε ηχηρό «τζ» όταν ακολουθεί ηχηρό ανακοπτικό ή ηχηρό τριβικό σύμφωνο. Το «τσι» χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις όπου η γενική ενικού σχηματίζεται με το τση: τσι στράτης (τις στράτες), τσι γ^ι’ναίκης (τις γυναίκες).

⁸⁾   Το «τ’» της ονομαστικής και αιτιατικής ενικού και πληθυντικού του ουδετέρου χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί φωνήεν.

⁹⁾   Το άηχο «τς» της γενικής πληθυντικού του ουδετέρου χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί φωνήεν, οποιοδήποτε άηχο σύμφωνο ή ρινικό, πλευρικό ή παλλόμενο ή άηχο τριβικό σύμφωνο, ενώ μετατρέπεται σε ηχηρό «τζ» όταν ακολουθεί ηχηρό ανακοπτικό ή ηχηρό τριβικό σύμφωνο.